ارتودنسي ثابت چيست؟ مزايا و معايب آن

هدف از درمان ارتودنسي ثابت

حركت دندانها در فضاي مناسب، تنظيم دندانهاي شلوغ و اصلاح روابط دندانهاي دو فك مي باشد. دندان ها به اين دليل نامرتبند كه يا شخص سايز فكش كوچك است و يا سايز دندان هايش درشت مي باشد و جهت مرتب كردن دندان ها با ارتودنسي ثابت يا متحرك نياز به ايجاد فضاي لازم جهت وارد كردن دندان هاي خارج از قوس به داخل قوس دنداني داريم.

ارتودنسي نامرئي چيست؟

بريس اينويزيلاين يا ارتودنسي نامرئي در تهران در سال 1999 توسط تكنولوژي الاين ابداع شد. وسايل متحرك ارتودنسي از مجموعه پلاك‌هاي پلاستيكي شفاف نامرئي تشكيل مي‌شود كه به خوبي روي دندان‌ها قرار مي‌گيرند و آنها را به تدريج به سمت موقعيت دلخواه حركت مي‌دهند. اينويزيلاين امروزه به دليل ارائه پلاك‌هاي متحركي با ضخامت كمتر از يك ميلي متر برند پيشرو و شناخته شده‌اي در زمينه وسايل ارتودنسي دندان است. اين پلاك‌ها از بريس‌هاي تشكيل شده از سيم و براكت بسيار زيباتر هستند و گزينه مناسب‌تري براي درمان انواع نامرتبي‌هاي جزيي و رديف كردن دندان به شمار مي‌روند.

ارتودنسي ثابت (Fixed orthodontics)

منظور از ارتودنسي ثابت اين است كه بيمار نمي تواند دستگاه ارتودنسي را از دهان خارج نمايد. در دستگاه ارتودنسي ثابت اجزا به صورت نگين هايي برروي دندان چسبانده شده و ثابت مي گردند. به اين نگين ها براكت مي گويند. اين روش درماني برخلاف درمانهاي متحرك، وابسته به همكاري بيمار نمي باشد.

در درمانهاي ارتودنسي ثابت مي توان ماهي يك ميليمتر دندان را حركت داد

درمان ارتودنسي ثابت

در درمانهاي ارتودنسي ثابت مي توان ماهي يك ميليمتر دندان را حركت داد و اين امر در بعضي مقاطع درماني چندان مشهود نخواهد بود. در بعضي از موارد از بيمار براساس نوع ناهنجاري دندان كشيده مي شود. در اين گونه از بيماران در چند جلسه اول حركت دندانها بخوبي مشهود است و دندانها به جاي فضاي خالي حركت داده مي شوند كه از نظر بيمار به خوبي قابل مشاهده است. بيمار مي بايست ماهي يك بار جهت درمان ويزيت شود.

در هر جلسه بعد از فعال كردن كش ها، سيم ها و يا فنرها ممكن است بيمار مقداري درد داشته باشد كه به مرور زمان در هفته اول كاهش مي يابد. گاهي در بين جلسات معاينه به دليل حركت دندانها ممكن است مقداري از انتهاي سيم ها از آخرين دندان خارج شود و باعث احساس تيزي و آزار گونه بيمار شود كه در اين صورت نياز است بيمار وقت اورژانس گرفته و زودتر از موعد مقرر به مطب مراجعه نمايد تا انتهاي سيم كوتاه شود.

در مرحله ارتودنسي ثابت براكت ها بر روي دندانها چسبانده مي شوند و يك سيم از بين براكت ها گذرانده مي شود كه با كش هاي بسيار ظريف به براكت ها انداخته مي شود. اين كش ها مي توانند سفيد و يا رنگي باشند. اين كش ها در هر جلسه تعويض مي شود ولي سيم ها ممكن است هر جلسه عوض نشود و براكت ها هم تا انتهاي دوره درماني در دهان باقي مي مانند.

در بعضي از موارد نياز است كه از بيمار دندان كشيده شود كه براساس نوع ناهنجاري، شدت ناهنجاري، سن مراجعه بيمار، مي تواند هر نوع دنداني باشد كه معمولاً آسياهاي كوچك فك بالا و پايين مي باشد. اما به عنوان يك قانون هرگز نبايد دندانهاي نيش كشيده شود حتي اگر كاملاً بيرون زده و يا نهفته باشند مگر شرايط به گونه اي باشد كه دندان نيش نهفته در موقعيتي قرار گرفته باشد كه امكان حركت دادن آن وجود نداشته باشد.

معمولاً دندانهاي آسياي كوچك كشيده مي شوند و دندان نيش در فضاي مناسب قرار داده مي شود. گاهي براساس شرايط موجود ممكن است يك دندان ثنايا از فك پايين در قسمت جلو كشيده شود. فواصل دنداني كشيده شده با رفع شلوغي دندانهاي ديگر و يا با عقب بردن دندانهاي قدامي فك بالا و پايين پر مي شوند. فواصل ايجاد شده در اثر كشيدن دندانها با حركت ساير دندانها در پايان درمان به طور كامل بسته مي شود و بيمار مشكلي از نظر داشتن فضا بين دندانها، نخواهد داشت.

معمولاً بيماران نگران هستند كه در صورت كشيده شدن دندانها فضاي آنها خالي مي ماند اما در صورتي كه دستور كشيدن دندان به درستي داده شده باشد اين نگراني بي مورد است. در اثر درمان ارتودنسي و حركت دندانها به فضاي دندان كشيده شده، ممكن است فضا براي رويش دندانهاي عقل محيا گردد. كشيدن دندان عقل يا مولر سوم باعث مرتب شدن دندانهاي جلو نمي شود و از فضاي دندان عقل يا مولر سوم نمي توان براي منظم كردن دندانهاي نيش يا قدامي استفاده كرد.

به شرط وجود سلامت لثه ها و بافت هاي نگه دارنده دندانها امكان حركت دندانها با ارتودنسي ثابت در هر سني وجود دارد. گرچه با افزايش سن مختصري سرعت حركت دندانها كاهش مي يابد. ولي به عنوان يك قانون كلي بهتر است بيمار قبل از بلوغ ويزيت شود تا بتوان از رشد فكين در جهت رفع ناهنجاري كمك گرفت.

ارتودنسي ثابت به دليل پيچيدگي و نياز به ظرافت كاري بالاتر، طولاني بودن مدت درمان، در دوره دندانپزشكي عمومي آموزش داده نمي شود و آموزش آن فقط در دوره تخصصي ارتودنسي انجام مي شود. بنابراين بايستي براي درمان با ارتودنسي ثابت فقط به متخصص ارتودنسي مراجعه كرد.

مدت درمان ارتودنسي ثابت

طول درمان ارتودنسي ثابت به طور متوسط 2 سال مي باشد ولي براساس نوع ناهنجاري بيمار و شدت مشكل مي تواند بيشتر هم بشود.

در طول درمان اتودنسي ثابت از چه غذاهايي بايد اجتناب كرد؟

بيمار در هنگام دوره درماني ثابت نبايد غذاهايي با قوام سفت مثل ته ديگ، بلال، ميوه هاي هسته دار، زيتون و غيره را استفاده نمايد. در غير اين صورت براكت از دندان جدا مي شود كه مي بايست براكت جديدي براي بيمار چسبانده شود كه اين امر مي تواند باعث طولاني شدن زمان درمان و آسيب به دندان گردد و همچنين استفاده از غذاهاي سفت باعث درد دندان ها مي شود. در اين دوره بيمار از نظر بهداشت، به مراقبت هاي خاصي نياز دارد تا از ايجاد تغيير رنگ و پوسيدگي در دندانها جلوگيري به عمل آيد.

عوارض عدم درمان ارتودنسي

از عوارض عدم درمان ارتودنسي دندان ها به راحتي تميز نمي شوند

- اشكال در جويدن و هضم غذا را به همراه دارد.

- به خاطر فشار اضافي به لثه، دندانها لق مي‌‌شوند.

- به خاطر سايش غير طبيعي، دندانها ضعيف مي‌‌شوند.

- مي‌‌تواند باعث سردردهاي مزمن يا دردهاي صورت شود.

- گاهي به دليل تنگي فك، مشكلات تنفسي مانند تنفس از طريق دهان ايجاد مي‌‌شود.

- گاهي به دليل تنگي فك  انحراف در فك و عدم تقارن صورت ايجاد مي‌‌شود.

- دندانها به راحتي تميز نمي‌‌شوند و در نتيجه پوسيدگي و مشكلات لثه را به همراه خواهد داشت.

- گاهي به علت جفت نشدن صحيح دندانها، گاز گرفتن مكرر زبان يا گونه پيش مي‌ آيد.

- ممكن است موجب ايجاد ناراحتي مفصل گيجگاهي

– فكي شود كه احتمال دارد با مشكلات شنوايي نيز در ارتباط باشد.

سن مناسب ارتودنسي

اگر سن بيمار كمتر باشد درمان راحت تر، كوتاه تر و موفقيت آميزتر خواهد بود

درمان بستگي به نوع ناهنجاري، شدت مشكل دارد. اگر سن بيمار كمتر باشد درمان راحت تر، كوتاه تر و موفقيت آميزتر خواهد بود. در بيماراني كه داراي مشكل فكي هستند حتما بايد بيمار را قبل از بلوغ معاينه كرد. در مورد پسرها 9 سالگي و در مورد دختر ها 8 سالگي معمولا مناسب ترين زمان است. 

براساس نوع ناهنجاري مي توان زودتر هم انجام شود به عبارت ديگر در بعضي از موارد بايد درمان را حتي زودتر از 8-9 سالگي شروع كرد كه نوع ناهنجاري تعيين كننده آن است. اگر متخصص ارتودنسي در بيمار مشكل فكي را تشخيص دهد، بايد با كمك دستگاه هاي ارتودنسي مشكل فكي بيمار درمان شود چراكه در صورت عدم درمان در زمان مناسب، ديگر نمي توان مشكل بيمار را فقط با ارتودنسي درمان كرد و بيمار نياز به جراحي فك خواهد داشت.

بنابراين ويزيت به موقع در درمان ناهنجاري هاي دندان و فك بسيار اهميت دارد ولي اگر بيمار داراي مشكل فكي نباشد و فقط دندان هاي او نياز به درمان براي رديف شدن داشته باشند در آن موقع مي توان درمان را در هر سني انجام داد گرچه در آن شرايط هم بهتر است درمان را در محدوده 10 تا 12 سالگي شروع كرد.

بنابراين بيماري كه مشكل دنداني دارد، مي تواند درمان را در هر سني به شرطي كه مشكلات لثه اي نداشته باشد انجام دهد ولي اگر مشكل فكي در سنين بزرگسالي وجود داشته باشد ديگر درمان ارتودنسي به تنهايي كارساز نخواهد بود و در آن زمان بيمار نياز به جراحي به همراه ارتودنسي خواهد داشت. اگر مشكل فكي بيمار در سنين قبل از بلوغ تشخيص داده شود مي توان با ارتودنسي به تنهايي و بدون نياز به جراحي فك، بيمار را درمان كرد. مجدداً تاكيد مي شود اگر بيماران كه مشكل اسكلتي در فك‌هايشان دارند، در سنين رشد و قبل از بلوغ به متخصص ارتودنسي مراجعه كنند، درمان موفق‌تري خواهند داشت و مي‌توان از فرآيند رشد در درمان ارتودنسي استفاده كرد.

در بيماران بزرگسال، اگر مشكل دنداني است مي‌توان با درمان‌هاي غيرجراحي مانند براكت و سيم مشكل را حل و دندان‌ها را مرتب كرد ولي اگر مشكل مربوط به اسكلت فك‌ها باشد، در يك فرد بالغ بايد نخست مشكلات دنداني را با ارتودنسي اصلاح و به دنبال آن با جراحي موقعيت فك‌ها را اصلاح كرد. 

مراقبت هاي حين ارتودنسي

در صورت مشاهده هر گونه زخم و مشكل در حين ارتودنسي به دندانپزشكي مراجعه كنند

• مراجعات منظم و به موقع به مطب دندانپزشكي

• رعايت بهداشت با دقت بسيار زياد در ارتونسي ثابت و تميز كردن منظم و بي وقفه براكت ها و لابه لاي سيمهاي ارتودنسي، چرا كه عدم رعايت بهداشت باعث از بين رفتن دندانها مي شود.

• در صورت مشاهده هر گونه زخم و مشكل به دندانپزشكي مراجعه كنند.

• ممكن است پس از گذاشتن پلاك و يا براكتهاي ارتودنسي تا چند روزي مشكل تكلم و يا جويدن داشته باشيد، نگران نباشيد عادت خواهيد كرد.

• از آنجايي كه هزينه و طول مدت درمان ارتودنسي ثابت بيشتر است، پس بهتر آنست كه هر چه زودتر نسبت به اصلاح دندانها اقدام نماييد كه در صورت امكان، ارتودنسي متحرك درمان صورت گيرد.

• در حين درمان ارتودنسي از جويدن آدامس و خوردن غذاهاي سفت و چسبنده اكيداً خودداري كنيد.